Een wolf op landgoed den Treek en een kind dat gebeten is. Het zal jouw kind maar zijn. Een kippenei uit je eigen tuin, waar jouw kippen vrij mogen scharrelen, en je PFAS-opname stijgt tot gevaarlijke hoogtes. Je zal maar scharrelkippen hebben. In Süd-Tirol (Italië) is een kind ernstig ziek geworden van een STEC-infectie door rauwmelkse kaas; één kind wel te verstaan, maar toch het zal je kind maar zijn. Tientallen jaren hebben honderden bedrijfjes in de bergen hun kazen geproduceerd, maar nu wordt de bergkaas als gevaar gezien. De betroffen ouders grijpen datgene wat hun kind is overkomen aan om een verandering teweeg te brengen in de consumptie van rauwmelkse kaas.

Wat zou ik doen, als ik de ouder was van een jong kind? Zou ik hem/ haar nog rauwe melk en rauwmelkse producten geven? Zou ik nog een wandeling maken over de Utrechtse Heuvelrug? Gaat de overheid maatregelen nemen? Hoe worden afwegingen gemaakt?

Als alleen de angst regeert

‘Angst is een slechte raadgever’, zegt het spreekwoord. Als je je door angst laat leiden, dan wordt het leven ondragelijk, te leven onmogelijk. Overal schuilt gevaar en in elke stad kan je beroofd worden. Je kunt je nergens meer begeven, wantrouwt elk voedsel, medemens of park en je trekt je terug. Wanneer we dan vooral menen, dat we recht hebben op een risicoloze maatschappij, dan verdwijnt ook het plezier om te leven, het genieten van smaken of de kik om net iets geks te doen.

Wolven, PFAS of STEC leveren angst op. De wereld verandert en als moderne mens hebben we geen echte relatie meer met de natuur, de gevaren die de natuur met zich meebrengt, we zijn het verleerd, zijn verwend geraakt in onze stedelijke omgevingen waar altijd voedsel in de supermarkt staat, waar geen wolf meer te vinden is. Risico’s horen bij een maatschappij, en risico’s moet je zo goed mogelijk begrijpen, weten waar ze zitten om vervolgens vol in het leven te stappen. Maar vooral zijn we niet goed in staat om met de dood of met risico’s om te gaan. We menen soms onsterfelijk te zijn en allemaal minstens probleemloos 90 of 100 te worden.

Welke keuzes zou ik maken?

In eerste instantie ligt het probleem tussen het algemene verhaal en het persoonlijke verhaal. Het algemene is rationeel en anoniem, gaat over risico’s en kansen, het persoonlijke gaat over jouw kind of familie die getroffen wordt. We weten, dat er dagelijks mensen sterven in het verkeer, of doodgaan door het eten van besmet voedsel. We kennen de risico’s van de vliegreis, de autoreis, maar zien het als een algemeen risico, dat mijn familie niet zal treffen. Wanneer er dan toch iets gebeurt, is de impact groter als het dichtbij gebeurt, als je het gezin kent, waar een kind is gestorven of als je de veehouder kent die het risico heeft veroorzaakt.

Een tweede probleem zit hem in het te snel veralgemeniseren van de risico’s oftewel het platslaan van een probleem met one-liners. Door bubbels waarin we leven, door versimpelde nieuwsboodschappen wordt te weinig aandacht besteed aan het aan de achtergrond van risico en dood. De recente uitbraak (juli 2025) van Listeriose door Franse zachte kazen werd door de NOS-website zeer minimaal besproken. Wanneer je moeite neemt om op de Franse website van het Ministerie van Gezondheid te kijken, dan zie je ten eerste om welke fabriek het gaat, dat het om kaas van gepasteuriseerde melk gaat, maar ook dat één van de twee dodelijke slachtoffers, tal van onderliggende ziekten met zich meedroeg. Net als met de COVID-sterfte is het dus altijd de vraag of je ‘sterft door COVID of dat je sterft met COVID?’. Tijdens de COVID-pandemie waren onderliggende chronische problemen een belangrijke factor of je met COVID stierf. Het is relevante informatie die bijdraagt aan je angst voor een ziekte, of voor een potentieel besmet levensmiddel. Duwde de Listeria-besmetting een ernstig ziek mens over het randje en was hij/zij al aan het einde van zijn leven? Het wordt vaak niet benoemd, maar is wel relevante informatie als ik het risico voor mezelf wil nemen.

Omgaan met…

…PFAS. Hoewel ik geen idee heb, waar allemaal PFAS in verwerkt of gebruikt is, bestaat er een grond-wantrouwen tegen alles wat de chemische industrie heeft voorgebracht. Wellicht heeft daar de studie ecologie en het vak toxicologie aan bijgedragen, dat je meer weet dan de gemiddelde burger. Er is een kritische terughouding bij alles wat natuur-vreemd is, door de mens gemaakt, vooral op basis van de chemische industrie. Eldrin, dieldrin en DDT zijn de chemische persistente voorlopers van PFAS, dus gewaarschuwd waren we al. PFAS is door zijn fluor-verbindingen nog veel persistenter dan die stoffen; we raken het bijna niet meer kwijt. Moet je het dan willen gebruiken? Of lozen in het milieu?

…wolven. Ik ken het karakter van de wolf niet, weet niet goed hoe we met zulke grote roofdieren mee om moeten gaan. In andere landen waar nog wel beren, wolven of lynxen leven, zijn mensen veel beter op de hoogte, hoe zij zich moeten gedragen als er een ontmoeting plaatsvindt. Hier valt nog veel te leren, wat de juiste omgang is met dergelijke dieren.

…rauwe melk. STEC in melk en kaas, Listeria recent in gepasteuriseerde kaas, het zijn risico’s. Wanneer je de risico’s helemaal vermijden wilt, moet je geen rauwe melk meer drinken (STEC) of geen kaas meer eten (Listeria). Maar zelfs pasteurisatie is niet altijd het antwoord op het tot nul terugbrengen van een risico. Grote, maar zeldzame voedseluitbraken zijn bekend na het consumeren van gepasteuriseerde zuivel. Het willen vermijden van elk rest-risico (nul-tolerantie) is ingegeven door de laatste zieke, oude mens die men wil beschermen. Bij STEC gaat het daarnaast om het beschermen van jonge kinderen. Het vraagt kennis als consument en als veehouder, hoe je op een veilige manier dergelijke rauwmelkse producten kunt consumeren of produceren. Waarschuwingen op verpakkingen, zoals ‘niet bedoeld voor kinderen onder de 5 of 10 jaar’ helpen om mensen op potentiële risico’s te wijzen. Training van de veehouders en kaasmakers om op een zo veilig mogelijke manier rauwmelkse zuivel te produceren, is noodzakelijk. Er zijn andere voorwaarden voor het kunnen maken van veilige rauwmelkse zuivel dan voor gepasteuriseerde zuivel. Er is meer aandacht nodig voor de koelketen, maar vooral ook de hygiëne rondom het melken, als het om STEC gaat. Vooral ook is er een hogere verkoopprijs nodig, een andere waardering van het product, aangezien de veehouder meer moeite moet doen om de veiligheid zo goed mogelijk te garanderen. Gezien de smaak, de rijkdom van de kaascultuur en de potentiële gezondheidsvoordelen van rauwmelkse producten zou ik het risico nemen. Als de veehouder aantoonbaar hygiënisch werkt, dan zou ik ook het risico nemen om ook rauwe melk aan mijn (klein)-kinderen te geven.