In dagblad Trouw (7 juli 2025) staat een opiniërend stuk over de rauwe melk, Trump, Kennedy en Amerika. Make America Healthy Again als slogan van deze republikeinse president en zijn gezondheidsminister, een hele opgave in een land van kapitalisme en belonen van de rijken. In de VS zou nog of zou al 4,4% van de bevolking rauwe melk drinken. De waarde voor de gemotiveerde consument blijkt wel uit het feit dat hij/zij twee uur wil rijden om je rauwe melk te kopen op een boerderij, dikwijls ook nog voor een veel hogere prijs dan de gewone ‘shop-milk’.

De wereld raakt steeds meer gespleten, ook als het om de waardering van rauwe melk gaat. Uiteraard staat ook de mening van de FDA (Food and Drug Administration) in het artikel, die melden dat er weinig bewijs is, dat rauwe melk ‘gezonder zou zijn’. Daar tegenover de toenemende bubbels, gevoed door influenecers, waarin mensen hun eigen waarheid vinden. Maar stel, je hebt een allergisch kind, of je bent zelf lactose-intolerant, of je hebt last van je darmen en je probeert eens rauwe melk of rauwmelkse kefir. En het werkt… Daarmee is het nog geen wetenschappelijk bewijs, maar wel een belangrijke ervaring. Ervaringen behoren tot het concept van de ‘citizen science’, niet de natuurwetenschap. Ervaringen zijn altijd persoonlijk, maar de ervaring wordt sterker beleefd, als het ‘onmiddellijk’ is of als er sprake is van ‘herhaling’. In de patroonherkenning wordt dit aangeduid als ‘lang-voor en kort-na’ plus de ‘herhaling en terugval’. Bijvoorbeeld: je hebt jarenlang last van eczeem. Met de start van rauwe melk zie je jouw huid tot rust komen, niet alleen de rode vlekken in je gezicht, maar ook op jouw armen komen tot rust na enkele weken (‘lang-voor en kort-na’). Vervolgens ga je op vakantie en merkt dat je klachten weer terugkomen, de jeuk, de vlekken zijn er weer. Bij thuiskomst haal je jouw rauwmelkse product weer op en enkele dagen later komt je lichaam weer tot rust (‘herhaling, herstel en terugval’). Het zal je daarna een zorg zijn, wat de FDA en de NVWA allemaal schrijft over het gebrek aan wetenschappelijk bewijs, jouw eigen ervaring is vele malen belangrijker, ook zonder dat er verder onderzoek naar gedaan wordt. Het zal je een zorg zijn of het aan de wei-eiwitten ligt. Belangrijkste is, je bent van je klachten en medicatie af en weet hoe je het product kunt inzetten.

De ervaringen van consumenten (leeftijd 50+) na consumptie van vooral rauwe melk (Californië) en rauwmelkse kefir (Nederland) laat precies dit beeld zien. Puur op basis van eigen ervaring blijkt, dat mensen die een slechtere gezondheid (chronische problemen of slechte immuniteit) hebben, merken, dat de dagelijkse consumptie van dergelijke producten hun klachten sterk doen verminderen en hun levenskwaliteit doet stijgen (Baars et al., 2019a en b). Het is geen natuurwetenschappelijk experiment, maar het zou de aanleiding moeten zijn van wetenschappers om dit nieuwe, onverwachte fenomeen eens grondig te onderzoeken, verklaringen en wetmatigheden te vinden. Onverwachte uitslagen zijn de grondslag voor nieuwe ontdekkingen in de wetenschap.

Patroonherkenning ‘lang-voor gevolgd door kort-na’

Boven: atopisch exceem voor consumptie van rauwmelkse kefir; Onder: na enkele weken dagelijkse consumptie van rauwmelkse kefir

De waarschuwingen

Trouw gaat vervolgens in op de gevaren van rauwe melk en waarom we toch koemelk pasteuriseren of steriliseren. De kindersterfte was einde 19^e eeuw hoog, er heerste tuberculose, maar ook nu duiken nieuwe ziekten op, die met rauwe melk in verbinding worden gebracht zoals nu de vogelgriep. Rond 1900 was de discussie rondom rauwe melk niet veel anders als tegenwoordig. Voorstanders, vaak artsen, waren van mening dat rauwe melk van belang was voor het jonge, opgroeiende kind. Tegenstanders van rauwe melk wezen op de gevaren, het gebrek aan hygiëne, de tuberculose die welig tierde onder de bevolking en vele slachtoffers maakten onder jonge kinderen. Tuberculose is in West-Europa (vrijwel) uitgeroeid. De nieuwe tuberculose is de STEC-bacterie (een E.coli-variant), wellicht ook het vogelgriepvirus. Toch heeft de Nederlandse NVWA rauwe melk verkoop onder gecontroleerde omstandigheden toegestaan. Ook in Duitsland bestaat de rauwmelkse wetgeving al sinds de jaren 1930. Engeland heeft de verkoop van rauwe melk geliberaliseerd, maar er is ook hier sprake van controle van de rauwe melk en de bedrijven.

Door rauwe melk onder de wetgeving te brengen wil de NWVA een wildgroei van rauwe melk verkoop (en consumptie) voorkomen. Een waarschuwing op de melktank (voor gebruik thuis koken) was niet meer voldoende, je wordt nu strafbaar gesteld als veehouder, als je niet geregistreerd rauwe melk verkoopt. En registratie gaat hand in hand met controle van de melk. De NVWA heeft daarmee de touwtjes in handen. Zij kan nu naar believen de veehouders meer plichten of strengere normen opleggen of vaker controleren.

Levensmiddel of food commodity

Of de analyse van Trouw klopt, namelijk dat ‘rauwe melk een symbool is van de Amerikaanse vrijheid’ valt te betwijfelen. Rauwe melk is per definitie een product, dat je vers en direct van een boerderij moet betrekken. Het is geen anoniem product, maar een product gemaakt op kleine schaal en met een gezicht. Je kijkt de veehouder als het ware recht in zijn ogen. Rauwe melk is ook een product, waar de verwerkende zuivelindustrie geen vat op heeft, geen controle over heeft, geen geld aan kan verdienen. De winstmarge blijft op de boerderij bij de melkveehouder. In Nederland is er eigenlijk slechts één speler die allesbepalend is, namelijk Friesland-Campina. Zij heeeft er alle belang bij, dat er geen differentiatie is tussen melk en melk. Alle melk is wit, alle melk is slechts een grondstof voor de verwerkende industrie en de exportmarkten (melkpoeder). Zij bepaalt de prijs van de melk voor de veehouder.

In melk valt echter ontzettend veel te differentiëren en als je naar gezondheidsthema’s kijkt, dan gebeurt dit ook al: er is biologische melk, BD-melk, gras-of weide-melk, hooi-melk, of A2-melk. Als de nichemarkt groot genoeg is, dan springt ook de verwerkende industrie hierop in. Rauwe melk blijft een moeilijk verhaal voor de grote verwerkers, het moet namelijk echt dagvers zijn. Dit vraagt om een heel andere logistiek, om regionale afzet en vaak een korte keten. Rauwe melk is iets waaraan een veehouder zelf wat verdienen kan, zelf de waarde kan bepalen, in overleg met zijn consumenten zelf zijn prijs kan neerzetten. Rauwe melk heeft een waarde, melk voor verwerking is slechts een grondstof voor de industrie.

Naarmate de foodbloggers en hun bubbels toenemen, en het vertrouwen in de overheid blijft dalen, zal de markt voor rauwe melk waarschijnlijk toenemen. Voor de leveranciers van rauwe melk is het dan de opgave om qua hygiëne een uiterst veilig product te leveren, kennis te hebben hoe zoönosen in het bedrijf komen en zich vermeerderen. Voor de overheid is het dan de opgave om dergelijke initiatieven te begeleiden en te ondersteunen met kennis en inzicht. Veehouders hebben praktische handvaten nodig om te weten, hoe zij zo veilig mogelijk rauwe melk kunnen leveren. Dit is meer dan een onverwachte controle om te kijken of alle wanden wel gepoetst zijn en de afvoerputjes schoon zijn. Een cursus over rauwe melkproductie is wat anders dan alleen te wijzen op de gevaren van rauwe melk met als doel om veehouders eerder af te houden van de productie van rauwe melk. Maar veehouders die het echt willen, vinden hun weg.

Pssst, rauwe melk kopen?

Het was een cartoon, waarin een schimmig mannetje de binnenkant van zijn jas opende. Geen drugs, maar flessen rauwe melk werden aangeboden. Net als cocaïne moest je in Canada op afgesproken plekken illegaal melk kopen. In Trouw staat het voorbeeld, hoe de FDA een producent van rauwe melk eigenlijk vooral als een potentiële crimineel beschouwt, zijn bedrijf binnenste buiten keert, om iets te kunnen vinden (lees: een zoönose) om de veehouder aan op te hangen. Het doet denken aan de veehouder Michael Schmidt in Toronto (Canada), die openlijk meer dan 11 jaar rauwe melk leverde aan consumenten die zijn product graag wilden hebben, voor hun eigen gezondheid en van hun kinderen. Onaangekondigd stond gewapende politie op het erf die het hele bedrijf leegruimde. Geen mens was ziek geworden in die jaren, maar de melkverwerkende industrie in Canada duldde geen rauwe melk; alles moest via een fabriek lopen. Het was in de wet verankert en maakte rauwe melk verkoop tot een illegale activiteit.

Inderdaad, rauwe melk is politiek

Echter politiek gaat allang niet meer om de belangen van de consument, de gezondheid van de burger, om preventieve gezondheidzorg en voeding, maar vooral om de marktbescherming van een industrie. Als rauwe melk echt onderdeel zou worden van politiek in de zin van ‘rechten van de consument’, dan zou al lang veel meer onderzoek hebben moeten plaatsvinden naar de gezondheidsaspecten van rauwe melk en rauwmelkse producten.

Literatuur

• Dagblad Trouw (2025). Rauwe melk, van product voor hippies tot symbool van de Amerikaanse Vrijheid, 7 juli 2025
• Baars, T., Berge, A. C., Garssen, J., & Verster, J. C. (2019). Effect of raw milk consumption on perceived health, mood and immune functioning among US adults with a poor and normal health: A retrospective questionnaire based study. Complementary therapies in medicine, 47, 102196.
• Baars, T., Berge, C., Garssen, J., & Verster, J. (2019). The impact of raw fermented milk products on perceived health and mood among Dutch adults. Nutrition & Food Science, 49(6), 1195-1206.