Moet je consumenten informeren over wat er gaande is in de veehouderij? Er is genoeg informatie, dat de keuze van mensen zou kunnen beïnvloeden, maar wat niet op een pak melk verschijnt. Dit kan van alles zijn, maar vooral verzwijgt de industrie de negatieve kanten. Aangezien elk melk-label zijn melk goed in het zonnetje wil zetten, wordt er (uiteraard) veel gedaan aan de positieve uitstraling van de melk en vooral de houderij. Om er een paar te noemen: weidemelk, hooimelk, bio-melk, ‘kalf en koe blijven samen’, of ‘er is weer graskaas’. Ook wordt melk geassocieerd met goed kunnen sporten, met winnen. Op de verpakking staat van alles, wat positieve associaties oproept bij de koper, vaak een koopster. Denk aan: een molen, een weidelandschap, maar ook een koe met hoorns, wat dat associeert iedereen met een echte koe: hoorns. Het refereert aan oude tijden.

Onthoornen en genetische hoornloosheid?

De negatieve kanten van de veehouderij staan niet op het pak. Zij worden veel meer door actiegroepen naar voren gebracht, die ageren tegen de hoge melkproductie, het wegnemen van het kalf na de geboorte, de constante combinatie voor een koe van zwanger-zijn en melk moeten leveren, de korte levensduur als het om de koe zelf gaat en het standaard onthoornen. Daarnaast de methaan-uitstoot, de teruggang van weidevogels en vlinders, het veranderen van het landschap (mais en kortdurende graslanden; veel maaien en drijfmest geven). Genoeg om (niet) te willen benoemen, want dan komen consumenten in opstand.

Onthoornen is een pijnlijke ingreep bij zeer jonge dieren. Het gebeurt op een leeftijd van 4-8 weken als de eerste hoornpuntjes zich op de kop manifesteren. (Zie video op minuut 1.00). Wanneer de hoornpit wordt weggebrand, wordt dat onder verdoving door een dierenarts gedaan. Maar ja, net als na een ziekenhuisoperatie komt de pijn pas later, vooral als je niet constant pijnstillers krijgt, zoals een vers onthoornd kalfje. Aan het gedrag is waar te nemen dat het dier lijdt, pijn heeft. Zij vreet minder, trekt zich terug, etc. Zoals Koos van Zomeren (2012) al zei in zijn bundel ‘Wat wil de koe’, heeft de koe er ook wel wat voor terug gekregen, namelijk het vrije rondlopen in een ligboxenstal. Op de grupstal staan koeien aangebonden in de winter, op een vaste plek; in de loopstallen kunnen ze vrij bewegen, maar als je dan de stal niet groot genoeg maakt, te smalle looppaden, te krappe plekken aan het voerhek, dan stoten de koeien elkaar eerder, tot bloedens toe. Met name de jonge vaarsjes, die voor het eerst gekalfd hebben en waar je als boer weer de meeste hoop op hebt gevestigd, zijn het pispaaltje. Zij staan onder in de rangorde.

Genetisch hoornloos fokken lijkt gemakkelijk, maar voordat je een goede stier hebt na het inkruisen van een vreemd hoornloos ras, duurt jaren van selectie. De hoop is gevestigd op de precisie genetica, onder meer met CRISP-CAS technieken. De idee daarbij is, dat je alleen het gen vervangt dat je niet wilt hebben, terwijl de rest van het genetische materiaal (hoge productie, Holstein, gehaltes) allemaal in stand wordt gehouden. Dus je wisselt het gen ‘hoornvorming’ uit voor ‘geen hoornaanleg’. Plug-and-play met het genetisch materiaal.

De wetenschap werkt met deze gen-techniek aan diverse eigenschappen bij de landbouwhuisdieren om het dier nog beter aan te passen aan onze wensen als boer en consument. Maar hoe leg je dat nu uit aan de consument, die veelal niet echt aanslaat op genetische manipulatie?

Ten eerste door het woord te vermijden. Genetische manipulatie heeft een negatieve connotatie, dus men spreekt nu van ‘gene editing’ of ‘genome-editing’. Dat klinkt in elk geval een stuk milder, het heeft een positieve(re) klank, want een editor is degene, die aan het einde van het boek of toneelstuk het overzicht houdt, het tot een geheel maakt en de puntjes op de i zet, vanuit overzicht en inzicht. Ten tweede door de welzijnsverbetering te benoemen die ontstaat voor het jonge dier, namelijk het vermijden van een anders noodzakelijke, pijnlijke ingreep van het wegbranden van de eerste hoornpuntjes op de kop.

Gene editing bij de koe, wat mag het kosten?

In onderzoek in Noord-Amerika, werd consumenten gevraagd naar de waardering in prijs, als het kalfje niet meer wordt onthoornd, maar via ‘gene editing’ haar hoorns kwijtraakt. Was men bereid meer voor de welzijns-melk te betalen, als je het wegbranden verving door een genetische ingreep?

Dit blijkt zo te zijn, uiteraard, want wie een filmpje ziet van het wegbranden van de hoornpit, krimpt zelf al een beetje ineen, want je kunt het associëren met eigen pijn, een brandwond of een fikse schaafwond. Dat wil je niet. Consumenten zijn dus bereid, als zij via wetenschap, sociale media, of elders geïnformeerd worden over een bepaalde misstand, deze misstand weg te nemen door er extra voor te betalen. Dat is mooi.

Inclusief-melk

Al eerder hebben we eea geschreven over inclusief-melk en de prijs hiervoor. Er zijn nogal wat dingen die je graag anders wilt voor een koe of voor de melkveehouder, maar ben je ook bereid om de ‘echte prijs’ ervoor te betalen, en niet de misstanden voor je uit te schuiven (toekomstige generaties), op de boeren af te wentelen (steeds grotere bedrijven met steeds minder mensen of gerund door goedkope krachten uit Oosteuropa), op het milieu en de omgeving (methaan-uitstoot, stilstof-uitstoot, verlies aan natuur) of niet te vergeten de koe zelf?

Waarom heeft een koe hoorns?

Het hele circus om koeien te onthoornen, koeien fysiek zo aan te passen, dat ze in een loopstal met beperkte ruimte hun leven mogen slijten, is, omdat wij als mens geld willen verdienen ten koste van de koe. Veel dieren op een zo klein mogelijk oppervlak, want een stal is duur. Veel melk in een korte tijd, want de opfok van kalf tot vaars van 24 maanden, is duur. Pas na haar eerste kalf rond een leeftijd van 2 jaar gaat de koe haar eerste melk zelf geven.

Wij hebben geen oog voor de integriteit van het dier zelf (Verhoog, 2007). Het is eigenlijk zo simpel, als de koe kon praten. Echter een koe laat wel degelijk wat zien, drukt zich uit, ook zonder praten. Je kunt ook goed naar haar gedrag, haar biologie kijken en dan zie je het volgende: een koe is een kuddedier, zij leeft in groepen die niet te groot zijn, met een stier erbij. Een koe is een zoogdier, net als de mens. Bij de mens propageren we ‘zo lang mogelijk borstvoeding’, goed voor de binding van moeder en kind en met de moedermelk communiceer je met je kindje. Waarom zou dat niet voor de koe gelden? Koeien kalveren eerder allemaal in het voorjaar af, dan kan koe en kalf met de groei van het gras meeliften, goede en voldoende melk leveren uit gras. Het aardige van het samen kalven, is dat de kalfjes in een soort ‘kinderklasjes’ bijeen worden gehouden, gehoed door een tante-koe. Een koe is een herkauwer, wat een uiting is van haar biologie. Een herkauwer wil ruwvoer, is geen kip, mens of varken met slechts één maag, maar de voormagen zorgen voor het inweken en bewerken van het ruwvoer, zodat in de echte maag het bacterieleven dat gegroeid is, verteerd kan worden. Een soort van voor-fermentatie.

Tenslotte heeft de koe hoorns, waarvan de meesten geen idee hebben waarom zij die heeft. Ieder ziet de hoorns als wapen, maar dat klopt niet. Als het puur en alleen wapens zouden zijn, dan zouden alle koeien de grootste hoorns hebben. Overal, maar het blijkt juist dat de hoornvorm en -grootte sterke regionale noord-zuid verschillen laat zien. Hoorns zijn de radiatoren en de thermostaat ineen, samen met de carotid rete, een bloedvatstelsel, dat onder de hersenen ligt. De koe kan haar overschot aan warmte, dat in haar grote lijf produceert door haar enorme stofwisseling mede door warmte-uitstraling via de hoorns, goed afgeven. Elke gezonde koehoorn is warm. Warmte-afgifte via de hoorns is des te belangrijker, als de koe in drogere, hetere klimaatomstandigheden leeft. Reuzenhoorns rechtopstaand op haar kop, zoals bij de Ankole-Watussi, geven warmte af zonder vochtverlies (Schad, 2012).

Terug naar het Amerikaanse onderzoek

De keuze die de consument hier is voorgelegd (liever ‘gene editing’ dan handmatig onthoornen), is niet de juiste keuze. Misschien komt het omdat het onderzoek is uitgevoerd door wetenschappers van de School of Economic Sciences. Die hebben een andere bril op, dan mensen die een oog hebben voor koeien, hun gedrag en behoeftes. Gene editing als schone oplossing voor de gruwel van het wegbranden van hoorns is een keuze die vrijwel altijd uitvalt naar gene editing. Natuurlijk wil geen weldenkend mens de moedwillige pijn van een jong kalf op zijn geweten hebben. Wat de keuze niet in ogenschouw neemt, is dat gene editing in het teken staat van een koe-onwaardig bestaan, men begrijpt de koe en haar hoorns niet. Wat zou het antwoord zijn, als je vraagt of je de koe haar hoorns zou afnemen, waardoor zij wellicht slechter in staat is om met de problemen van hitte om te gaan? En dat in het licht van de steeds maar toenemende hetere zomers bij volledige weidegang?

Naast de foute vraagstelling is er het probleem, dat we telkens verder afglijden naar koeien die geen koe meer zijn, alleen nog kunnen kalven, vreten en heel veel melk produceren om na 2,5 lactatie te worden afgedankt en ingeruild: plofkoeien Er bestaat al lang een landbouwvorm, die vanuit andere gedachtes naar koe, kalf, ruwvoer, levensproductie, en integriteit kijkt. Je vindt goede aanzetten in de biologische en met name de biologisch-dynamische landbouw. En ja, daar kost de melk meer, maar de consument schijnt het er graag voor over te hebben.

Literatuur

• McCluskey, J. J., Gallardo, R. K., & Ma, X. (2025). Is ignorance bliss? Milk from gene-edited cows and animal welfare considerations. Agricultural and Resource Economics Review, 1-32.
• Schad, W. (2012). Säugetiere und Mensch. Ihre Gestaltbiologie in Raum und Zeit. Verlag Freies Geisteleben, Stuttgart (D), 1255 pp.
• Verhoog, H. (2007). The tension between common sense and scientific perception of animals: recent developments in research on animal integrity. NJAS: Wageningen Journal of Life Sciences, 54(4), 361-373.
• Zomeren van, K. (2012). Wat wil de koe? De Arbeiderspers, Amsterdam.